Et, Süt ve Yumurtada Dioksin Riski: Tüketici Ne Bilmeli?

Dioksinler ve benzeri kimyasal yapıya sahip olan furanlar, doğrudan üretilmeyen ancak sanayi faaliyetleri ve bazı kimyasal reaksiyonlar sonucu çevreye karışan son derece toksik bileşiklerdir. Karbon, oksijen, hidrojen ve klor atomlarının farklı bileşimlerinden oluşan bu maddeler, özellikle çevresel kontaminasyonun uzun vadeli ve kalıcı sonuçları arasında yer almaktadır. Yan ürün olarak ortaya çıkan bu bileşikler; atık yakma, metal rafinasyonu, klorlu kimyasal üretimi ve hatta bazı tarım ilaçlarının üretimi sırasında doğaya salınabilmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) dioksinleri, en tehlikeli çevresel kirleticiler arasında sınıflandırmakta ve kanserojen etkilerinin yanı sıra, üreme, bağışıklık ve hormonal sistem üzerinde de ciddi hasarlara yol açabileceğini vurgulamaktadır. İnsan vücuduna giriş yolları arasında en yaygın olanı ise gıda yoluyla maruziyettir. Yapılan araştırmalara göre, bireylerin dioksinlere maruz kalma oranının yaklaşık %90’ı kontamine olmuş hayvansal gıda ürünleri – başta et, süt ve yumurta – yoluyla gerçekleşmektedir. Dioksinler yağ dokusunda birikme eğiliminde olduğundan, bu ürünlerde tespiti özellikle önemlidir.

Bu çerçevede, gıda güvenliğinin sağlanması adına dioksin analizlerinin düzenli olarak yapılması; yalnızca tüketici sağlığını korumak için değil, aynı zamanda üretici firmaların yasal sorumluluklarını yerine getirmeleri ve uluslararası ticarette karşılaşabilecekleri riskleri önlemeleri açısından da kritik öneme sahiptir.

Dioksinlerin Oluşum Kaynakları ve Gıdalara Geçiş Mekanizması

Dioksinler ve furanlar, doğada kendiliğinden oluşmayan ancak endüstriyel ve yanma süreçlerinin bir sonucu olarak çevreye yayılan istenmeyen bileşiklerdir. Genellikle atık yakma tesisleri, metal işleme sanayi, kağıt üretimi, klorlu pestisit üretimi ve plastiklerin yanması gibi süreçlerde yan ürün olarak ortaya çıkarlar. Bu bileşiklerin oluşumu özellikle klorun var olduğu yüksek sıcaklıklı ortamlarda hız kazanmaktadır.

Çevresel koşullar nedeniyle oluşan bu toksik maddeler, hava, su ve toprak yoluyla geniş alanlara yayılabilir. Atmosfere salındıklarında, partikül maddeye bağlanarak uzun mesafelere taşınabilirler ve bu şekilde tarımsal araziler, otlaklar, su kaynakları gibi ekosistemlerin içine dahil olurlar. Dioksinlerin doğadaki yarı ömürleri oldukça uzundur; bu da onların biyolojik birikim (bioaccumulation) yoluyla besin zincirine girmelerini kolaylaştırır.

Hayvancılık ürünleri bu süreçten en çok etkilenen gıda gruplarıdır. Dioksinler, hayvan yemlerine bulaştığında veya hayvanlar kontamine toprak ve su kaynaklarından beslendiğinde, bu toksinler hayvanın yağ dokusunda birikir. Sonuç olarak; et, süt ve yumurta gibi hayvansal gıdalar, dioksin maruziyetinin temel kaynakları arasında yer alır. Özellikle yüksek yağ içeriğine sahip gıdalarda bu birikim daha belirgin hale gelir.

Yapılan epidemiyolojik çalışmalar, dioksinlere uzun süreli maruziyetin insan sağlığı üzerindeki etkilerinin oldukça ciddi olduğunu ortaya koymuştur. Düşük dozlarda dahi endokrin sistem bozuklukları, bağışıklık sisteminde zayıflama, doğurganlık sorunları ve bazı kanser türleri ile ilişkilendirilmektedir. Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC), bazı dioksin bileşiklerini “insanlar için kanserojen” olarak sınıflandırmaktadır.

Dioksin ve Furanların Tespiti: Laboratuvar Standartları

Dioksinlerin ve furanların gıda ürünlerinde güvenilir şekilde tespit edilmesi, teknik olarak son derece hassas ve uzmanlık gerektiren bir süreçtir. Bu maddeler çok düşük düzeylerde (pikogram/g düzeyinde) toksik etki gösterebildiği için, analizlerde kullanılan yöntemlerin yüksek duyarlılığa, seçiciliğe ve doğruluğa sahip olması şarttır.

Analizler yalnızca ileri düzey cihazlarla değil, aynı zamanda TS EN ISO/IEC 17025 standardına sahip, akredite laboratuvarlarda gerçekleştirilmelidir. Ayrıca analizlerin uluslararası metodolojilere uygun şekilde yapılması, sonuçların hem ulusal denetimlerde hem de ihracat işlemlerinde geçerli olmasını sağlar.

YÜ-AGAM Dioksin Analiz Laboratuvarı, bu alandaki yüksek riskleri bilimsel hassasiyetle izlemek üzere yapılandırılmıştır. En güncel cihaz parkurumuz ve uzman analiz kadromuz ile; et, süt ve yumurta başta olmak üzere çeşitli hayvansal gıdalarda dioksin ve furan analizlerini mevzuata tam uyumlu şekilde yürütmekteyiz. Tüketici sağlığını korumayı, üretici güvenliğini belgelemeyi ve sektöre regülasyon bazlı destek sunmayı birincil önceliğimiz olarak görüyoruz.

Dioksin Analizi ve Yeditepe Üniversitesi ARGE ve Analiz Merkezi (YÜ-AGAM)

Dioksinler ve furanlar, hayvansal gıda ürünlerinde birikerek halk sağlığı açısından ciddi riskler oluşturabilen toksik kirleticilerdir. Et, süt ve yumurta gibi ürünlerde bu maddelere maruz kalma, uzun vadede bağışıklık, üreme ve hormonal sistem üzerinde kalıcı etkiler doğurabilmektedir. Bu nedenle, tüketici güvenliğinin sağlanması ve üretici sorumluluğunun yerine getirilmesi açısından düzenli ve güvenilir dioksin analizleri büyük önem taşımaktadır.

Yeditepe Üniversitesi ARGE ve Analiz Merkezi (YÜ-AGAM) olarak, dioksin ve furan analiz hizmetlerimizi T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı mevzuatlarına uygun biçimde ve TS EN ISO/IEC 17025 standardı temelinde yürütüyoruz. Müşteri talepleri doğrultusunda hizmet kapsamımızı sürekli geliştiriyor, doğru, güvenilir ve akredite analizlerimizle hem üreticiyi hem de tüketiciyi korumayı sürdürüyoruz.

Gıdalardaki dioksin riskini bilimsel veriye dayalı olarak yönetmek ve ürün güvenliğinizi belgelendirmek için bizimle iletişime geçmeniz yeterlidir.

Tüketici Farkındalığı ve Toplumsal Bilinç

Dioksin ve furan gibi toksik maddelerin gıda zincirine dahil olma riski, yalnızca bilimsel ve teknik önlemlerle değil; aynı zamanda toplumsal bilinçlenme ve tüketici farkındalığı ile de etkili biçimde yönetilebilir. Tüketicilerin tükettikleri gıdaların menşeini sorgulaması, etiket okuma alışkanlığı geliştirmesi ve güvenilir üreticileri tercih etmesi, gıda güvenliği zincirinin son halkasında hayati bir rol üstlenmektedir.

Toplum genelinde bu tür kirleticilerle ilgili farkındalığın artırılması; kamu sağlığının korunmasına, bilinçli tüketim alışkanlıklarının yaygınlaştırılmasına ve sürdürülebilir gıda güvenliği politikalarının toplum tarafından sahiplenilmesine katkı sağlamaktadır.

Yeditepe Üniversitesi ARGE ve Analiz Merkezi (YÜ-AGAM) olarak yalnızca analiz hizmetleri sunmakla yetinmeyip, kamuoyunun doğru ve güvenilir bilgiye ulaşmasını da önemsemekteyiz. Bu doğrultuda, üniversite-sektör-toplum iş birliğini esas alan bir anlayışla farkındalık çalışmalarımıza devam edeceğiz.